Zeytin: Bereket, Bolluk, Adalet, Direniş

Binlerce yıldır barışın, emeğin ve köklerin sembolü olan zeytin, artık sadece bir tarım ürünü değil. Antik çağda bereket, günümüzde bolluk, Filistin’de ise direniş anlamına geliyor. Binlerce yıldır insanlıkla birlikte varlığını sürdüren zeytin, toprağın ve emeğin ötesinde çok daha derin anlamlar taşıyor. Bereketin, barışın ve kimliğin sembolü olarak medeniyetlerin hafızasında yer edinen bu kadim ağaç, bugün hala insanla doğa arasındaki en güçlü bağlardan birini temsil ediyor. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesinden Burcu Erol Gülhan’ın, Sakarya Üniversitesi ev sahipliğinde düzenlenen Türkiye 15. Gıda Kongresinde sunduğu “Kültürel Hafıza’da Zeytin: Gelenekten Geleceğe Kültürel ve Ekolojik Bir Direniş” başlıklı çalışması da zeytinin geçmişten bugüne uzanan çok katmanlı hikayesini anlatıyor. Çalışmada zeytinin tarih boyunca doğayla insan arasındaki bağın en önemli temsilcilerinden biri olduğu vurgulandı. Antik çağlardan itibaren kutsallık, bereket ve refahın simgesi olarak kullanılan zeytin, Mısır’dan Yunan uygarlıklarına, Hititlerden Roma’ya kadar birçok kültürde yazılı belgelerde kendine yer buldu. Zeytinyağının hem dini ritüellerde kutsal bir unsur olarak hem de günlük yaşamda aydınlatmadan tıbbi tedaviye kadar geniş bir kullanım alanına sahip olduğu belirtildi. Zeytinin dönüşen anlamı Gülhan, zeytinin semavi dinlerdeki yerine de dikkat çekerek, Kur’an-ı Kerim’de bereket ve hikmetin sembolü olarak anıldığını, Tevrat ve İncil’de ise bolluk ve kutsallıkla ilişkilendirildiğini hatırlattı. Bu yönüyle zeytinin, insanlığın manevi dünyasında bir köprü işlevi gördüğünü ifade eden Gülhan, Filistin örneğinde zeytinin yalnızca bir geçim kaynağı değil, aynı zamanda direnişin dili, adalet arayışının simgesi ve kimliğin taşıyıcısı haline geldiğini söyledi. Çalışmada zeytinin tarihsel ve kültürel boyutlarının yanı sıra çevresel etkilerine de yer verildi. Gülhan, iklim değişikliğinin zeytin üretimi üzerinde ciddi sonuçlar doğurduğunu, özellikle kuraklık, su kıtlığı, sıcak hava dalgaları ve hastalıkların verimliliği azalttığını ve hasat döngülerini değiştirdiğini belirtti. Üreticilerle yürütülen saha araştırmaları ve anketler sonucunda, iklim krizinin zeytinciliği tehdit eden en büyük etkenlerden biri olduğu ortaya kondu. Zeytincilikte sürdürülebilirlik arayışı Bu çerçevede üreticilerin geliştirdiği adaptasyon stratejileri de analiz edildi. Damla sulama ve yağmur suyu hasadı gibi yöntemlerle su yönetiminin güçlendirildiği, biyolojik mücadele tekniklerinin yaygınlaştığı, yerel çeşitlerin korunmasının öncelikli hale geldiği ve geleneksel bilgilerin bilimsel yöntemlerle birleşmesinin önem kazandığı tespit edildi. Gülhan, zeytinciliğin üreticiler tarafından “atalardan emanet” olarak görüldüğünü ve bu yönüyle yalnızca bir tarımsal faaliyet değil, aynı zamanda kültürel bir miras olarak değerlendirildiğini ifade etti. Geleneksel bilgiden geleceğin sürdürülebilir zeytinciliğine Çalışmada ayrıca, “Zeytin Hafızası Atölyesi” ve “Kökten Gelen Zeytin Çalıştayı” gibi saha faaliyetleriyle yerel üreticilerin bilgi ve deneyimlerinin kayıt altına alınarak geleceğe aktarılmasının hedeflendiği aktarıldı. Gülhan, zeytinciliğin tarihsel sürekliliğinin ancak geçmiş kuşakların deneyimlerinin bilimsel verilerle harmanlanmasıyla korunabileceğini belirtti.